Τριώδιο είναι το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου , μέχρι και του Μ. Σαββάτου. Περιλαμβάνει ιερά ποιήματα από τον 5ο ως τον 15ο αιώνα. Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη στην ελληνική γλώσσα το 1522 μ.Χ.
ΑΠΟΚΡΙΑ
Αποκριά ετυμολογικά σημαίνει μακριά από το κρέας. (εκκλησιαστικά) Είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου, ψυχικής και σωματικής, για βιώσει το Θείο Πάθος και την
ανάσταση του Σωτήρα Χριστού..
Περιλαμβάνει τις τρεις εβδομάδες πριν από την Μεγάλη Σαρακοστή, που μας ανοίγει το
Τριώδιο. Η περίοδος αυτή προσδιορίζεται από τις Κυριακές του «Τελώνου και Φαρισαίου»,του «Ασώτου», των «Απόκρεω» και της «Τυρινής». Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά από την Καθαρά Δευτέρα.
Αποκριά (λαογραφικά) Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του «Καρνάβαλου» που
είναι η θεότητα της Αποκριάς. Είναι έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας, του «μασκαρέματος».
Για την προέλευσή του υπάρχουν πολλές εκδοχές: Από τα Σατουρνάλια ή τα Λουπερκάλια των Ρωμαίων. Ίσως και από την μεταφορά των Καλανδών, πάλι, των Ρωμαίων από την αρχή του έτους στην αρχή της Άνοιξης. Αλλά, είναι πιθανόν, και από τη συγχώνευση εθίμων που υφίστανται από την αρχαιότητα και έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ
Ανοίγει το Τριώδιο. Σε πολλά χωριά μια εβδομάδα πριν από την Τσικνοπέμπτη, με το
άνοιγμα του Τριωδίου ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών, τα χοιροσφάγια. (η εβδομάδα αυτή και ονομαζόταν σφαγαριά).
Το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν την περίοδο των Απόκρεω, την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, την σφαγαριά. Ήταν γιορτή για όλο το χωριό. Οι κάτοικοι σχημάτιζαν φιλικές συντροφιές και έσφαζαν «χαλάγαν» με τη σειρά τα χοιρινά τους.
Ένα καλό γουρούνι για «χοιροσφαγή» έφτανε τις 100 με 150 κιλά. Πρώτη μέρα
Ένα επιδέξιος σφαγέας έσφαζε το γουρούνι. Η σφαγή γινόταν με μαχαίρι ή με όπλο
(δίκανο).
Τη δεύτερη μέρα ετοίμαζαν την «οματιά» (αιματιά (
) Έπαιρναν __________τα χοντρά έντερα, σε μήκος 60 έως 80 εκ. τα έπλεναν καλά. Τα γέμιζαν με μισοβρασμένο σιτάρι, σταφίδες, πορτοκαλόφλουδες, μυρωδικά και μπαχαρικά. Τα έβαζαν σε ταψιά με λίπος από την μαδημένη κοιλιά «σγόρτσα» και την έψηναν στο φούρνο. Ήταν νόστιμη. Τρώγονταν ζεστή ή κρύα.Από την ψημένη «οματιά» έστελναν και στις οικογένειες που δεν είχαν , ή δεν έσφαξαν το δικό τους χοιρινό.
Μια επιπλέον γαστρονομική απόλαυση της «σφαγαριά», ήτανε τα ποδομούτσουνα που έκαναν την πηχτή και τα λουκάνικα. (Τρώγονταν ψητά ή έμπαιναν στο παστό που
ετοιμαζόταν την Τσικνοπέμπτη).
Μετά ακολουθούσε το «ξεφόρτιασμα» (μετά το γδάρσιμο «ξεφόρτιαζαν» το σφαχτό, δηλ.αφαιρούσαν το στρώμα λίπους που είχε στη ράχη). Με το «ξεφόρτιασμα» κομμάτιαζαν το κρέας, διάλεγαν το καλό για το «παστό», το αλάτιζαν, έριχναν ρίγανη και το άφηναν μερικές μέρες «να το πιάσει το αλάτι».
Την «Τσικνοπέφτη» ήταν η μέρα που ετοίμαζαν το «παστό». Έβραζαν το λίπος με λίγο
νερό, ραντίζοντάς το συγχρόνως με νερό. Το σούρωναν στη συνέχεια. Αυτή ήταν η
«γουρναλοιφή». Φυλαγόταν σε δοχεία (πήλινα). Χρησιμοποιούνταν ως φαγητό για όλη τηχρονιά.Με αυτό φίλευαν και τους ξένους. Ονομαστό φαγητό από «παστό» ήταν οι
«καγιανάδες»- οι «αλιμοκαγιανάδες», με κρεμύδι κι αυγά.
ΑΠΟΚΡΙΕΣ : ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΕΙΣ- ΔΡΩΜΕΝΑ
Εκτός από τα συμπόσια, τις διασκεδάσεις, τα χοιροσφάγια, την θύμηση των νεκρών, κύριοχαρακτηριστικό των Απόκρεω είναι οι μεταμφιέσεις, οι προσωπιδοφορίες, οι «μουτσούνες», σπάνια με μάσκα, περισσότερο με μακιγιάζ, και μουντζούρα από τον πάτο του «λεβετιού».
Αυτά συνδυάζονται με αθυροστομίες, με θεατρικού διαλόγους, παρουσίαση διαφόρων
δρώμενων. Αναβίωναν προλήψεις και δεισιδαιμονίες, ακουγόταν άσεμνα τραγούδια, γινότανεικονικές δίκες.
Οι Χριστιανοί αντάλλαζαν επισκέψεις, έβρισκαν την ευκαιρία της επικοινωνίας , και
διασκέδαζαν.
Μεταμφιεζόταν σε «μπούλες» οι άντρες ντυνόταν γυναίκες και οι γυναίκες άντρες,
έφτιαχναν τις συντροφιές τους και γύριζαν σ’όλο το χωριό από σπίτι σε σπίτι.
Αναπαρίσταναν ότι μπορεί να φανταστεί κανείς, γιατρούς με τα γιατροσόφια τους, γέρους και γριές, με μπαστούνια και κουδούνια, αρκουδιάρηδες με κρεμασμένες κουδούνες στη μέση του, για α γίνεται θόρυβος κ.ά. Τους δεχόταν, τους κερνούσαν, αντάλλαζαν αστεία και προσπαθούσαν με εύθυμο τρόπο να τους κάνουν να φανερώσουν το πρόσωπό τους, την ταυτότητά τους.
Από νωρίς τα βράδια μαζευόταν στις γειτονιές, στα ξέφωτα, στις πλατείες, όπου άναβαν
φωτιές. Εκεί «μπούλες» και μη, μικροί και μεγάλοι, χοροπηδώντας γύρω στις φωτιές,
τραγουδούσαν εύθυμα έλεγαν πιπεράτα αστεία, αναπαρίσταναν φάσεις γενετήσιες (έγκυες γυναίκες κλπ)
ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
Ο Βαλμάς, παιζόταν στα χωριά της Ηλείας, από δυο ομάδες δεμένες σε σχοινί. Τραβούσε η κάθε ομάδα το σχοινί. Νικήτρια ήταν η ομάδα που έσυρε στο δικό της μέρος την αντίπαλη ομάδα. Το ξεχωριστό στο παιχνίδι ήταν ότι πριν και μετά το παιχνίδι έκαναν αστείο διάλογο, σαν θεατρικό.
Η ρίψη του λίθου ήταν αγώνισμα. Σ’αυτό προσπαθούσαν να χτυπήσουν το στόχο τους
ρίχνοντας τις πέτρες, οι σομάδες.
Γαϊδουροδρομίες οργανώνονταν από ομάδες για να βγάλουν τον νικητή γάϊδαρο, μέσα στηνοχλαγωγή και τα πειράγματα και τις αστείες διονυσιακού τύπου μεταμφιέσεις.
Τα αλευρώματα (που έχουν την προέλευσή τους στο Γαλαξίδι) και τα γιαουρτώματα
(εβδομάδα της Τυρινής), τα μουντζουρώματα της Καθαρής Δευτέρας ήταν μερικές άλλες συνήθειες που διασκέδαζαν και προξενούσαν πολύ γέλιο.
ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΑ ΛΑΙΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ
Κατά τη διάρκεια των Απόκρεω γίνονταν και διάφορα λαϊκά δρώμενα. Ένα από τα βασικά θέματα τις Αποκριάς ήταν η Αναπαράσταση του Γάμου. Γίνονταν εικονικοί γάμοι ανάμεσα στα χωριά και οι γαμήλιες πομπές ξεκινούσαν από το ένα για να πάνε στο άλλο. Ο γαμπρός με το άλογο, κι από κοντά ο κουμπάρος και γύρω οι συμπέθεροι. Συναντιόταν με την πομπή της νύφης και γινόταν τρικούβερτο γλέντι…με όλα τα συνακόλουθα…. Ο επικεφαλής της πομπής, ο σταχτιάρης κράταγε σακούλι με στάχτη, για να ρίχνει σ’ αυτούς που ήθελαν να παρεμποδίσουν την πομπή, να παρεμποδίσουν το γάμο. Έτσι παρέμεινε η παροιμιακή φράση
«Μας έριξε στάχτη στα μάτια». Επίσης δεν έλειπαν και οι εικονικές δίκες με βάσει τα
προικοσύμφωνα ή το σεντόνι της πρώτης νύχτας του γάμου, όπου ο πατέρας της νύφης δεν εκτέλεσε τις υποχρεώσεις του, το δικαστήριο αποφάσιζε να του την επιστρέψει πίσω.
Διακωμωδούσαν υποθέσεις, που τους βασάνιζαν στηνκαθημερινότητά τους, έπεφτε πολύ γέλιο.
Λ
Το γαϊτανάκι, ήταν γνωστό σε πολλές περιοχές. Ένα ψηλό ξύλο, με δεμένες πολύχρωμες κορδέλες. Κάθε κορδέλα και χορευτής με την παραδοσιακή του στολή. Και ρυθμοί χορευτικοί να οδηγούν τα βήματα γύρω από τα γαϊτανάκι. Λέγεται ότι το γαϊτανάκι έγινε γνωστό από τους Αρκάδες (Σπάθαρι, και Βυζίκι που το χόρευαν με συνοδεία πίπιζας και ταμπούρλου) που εγκαταστάθηκαν στη Ηλεία.
Η τελευταία εβδομάδα των Αποκριών είχε σχέσεις με την εμφάνιση του Διαβόλου.
Μασκαράδες διάβολοι, κακομούτσουνοι με σχισμένα σκούρα ρούχα ή προβιές και
γουρουνοδέρματα, ουρές και κέρατα, με δρεπάνια, τσουγκράνες κι άλλα εργαλεία διέσχιζαν τους δρόμους και καμωνόταν ότι παίρνουν τις ψυχές. Ίσως έχει σχέση με τα Ψυχο-Σάββατα, με τις μέρες των νεκρών τους. Παραλλαγή του εθίμου αυτού είναι ο
«Σκατουλιάρης» των χωριών του κάμπου. Το σκατουλιάρη τον περίμεναν , προ πάντων τα απιδιά για να τρέξουν ξωπίσω του, να τον κυνηγήσου, με μεγάλη ανυπομονησία…
Σκατουλιάρης ντυνόταν ένας νέος του χωριού με προβιές, κέρατα και ουρά, καθώς και
μουντζουρωμένο πρόσωπο. Έτρεχε στο δρόμο και πείραζε όσους συναντούσε. Σε μερικούςκαβαλούσε στο σβέρκο, όπως λέγεται ότι κάνει ο διάβολος. Οι παροιμιακές φράσεις «τον έχει διχάλα», «ακόμα δεν το ξεκαβαλήκεψε» έχουν την αφετηρία τους σ’αυτήν την δοξασία.
Τον «κακό άγγελο» με το σταυρό και το λιβανωτό, που έκαιγε πιπεριές κόκκινες, κρεμμύδια και σκόρδα, στα χέρια θα διώξει ο «παπάς», άλλος μεταμφιεσμένος. Ο Σκατουλιάρης στην δύναμή του όπου φύγει – φύγει, με αστείες κινήσεις και κάποιο αγχωτικό σταμάτημα, για θυσία στο Βάκχο με κρασί σε πήλινο κανάτι.. Πολλά από αυτά γίνονται και την Καθαρά Δευτέρα.
Αλλά και ο θάνατος περιλαμβανόταν στα δρώμενα της Κ.Δ. με αναπαράσταση της κηδείας.
Ο νεκρός τοποθετούνταν σε «κορίτο» και περιφερόταν στο χωριό. Όσοι τον συναντούσαν,διακωμωδώντας την κατάσταση ρωτούσαν την αιτία του θανάτου κι έπαιρναν πιπεράτες απαντήσεις από τους τεθλιμμένους συγγενείς. Η γλώσσα δεν είχε φραγμούς τις ώρες εκείνες… Μόνο που οι κοπέλες έσκυβαν το κεφάλι από ντροπή. Το «κορίτο» τοποθετούνταν στην πλατεία δίπλα στη φωτιά, γύρω μαινόταν ο χορός, «χορός της φωτιάς(
»Τελικά γινόταν και η Ανάσταση του νεκρού με όλα τα σχετικά επακόλουθα που ήταν
πειράγματα, τραγούδι και οινοποσία για την ήττα του θανάτου.
Ο Γάμος, και ο Θάνατος συνυπάρχουν στα έθιμα της Αποκριάς. Οι ζωντανοί και οι πεθαμένοι μαζί, αφού και γι αυτούς ετοιμάζονται τα «σπερνά». Έθιμα που μα θυμίζουν και τις αρχαίες
Ελληνικές παραδόσεις μας. Τότε που οι ψυχές των πεθαμένων «απολύονται» απ’ τον Άδη κάποιες μέρες της Άνοιξης για να έρθουν να συγκατοικήσουν με ους ζωντανούς. Έθιμα που μας λένε ότι τίποτα δεν χάνεται σ’ αυτόν τον κόσμο και μέσα στον δικό του χρόνο.
ΤΥΡΙΝΗ
Μετά την Κρεατινή εβδομάδα, ακολουθεί η Τυρινή Εβδομάδα, με έμφαση γιορτασμού την Τυρινή Κυριακή. Την εβδομάδα αυτή εξαφανιζόταν από το σπίτι όλα τα κρεατικά. Το Παστό ήταν στις λαγήνες του, και κανείς δεν έτρωγε. Οι τσομπάδηδες μοίραζαν γάλα στους χωριανούς τους για να φτιάξουν τις γαλόπιτες τις ξυπόλυτες, τις μακαρονόπιτες και τυρόπιτες να πήξουνε τις γιαούρτες. Οι νοικοκυρές ετοίμασαν τα γαλακτερά φαγητά και γλυκίσματα αυτά για να κεράσουν τις μπούλες και τους φίλους . Τα ψάριαΛ μόνο επιτρέπονταν στο τραπέζι..
ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΈΡΑ
Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεω και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής .
Συνεχίζεται η ευθυμία με τραγούδια και διασκεδάσεις . Κάθε τόπος πέρα των κοινών
εθίμων, έχει και τα δικά του ξεχωριστά έθιμα. Τα κοινά έθιμα είναι το άζυμο ψωμί δηλαδή η λαγάνα, και τα λογιών νηστίσιμα φαγώσιμα (μαρουλάκια, κρεμμύδια και σκόρδα, ταραμάς, ελιές, φασολάδες λευκές, βοβριά, κ.α.).
Πάμε να χαλάσουμε τα Κούλουμα , έλεγαν. Η προετοιμασία εκεί αρχίζει από τους
μπακάληδες που πουλούν βρασμένα κουκιά με ρίγανη και όλα τα νηστίσιμα. Οι κοπέλες αν με το μακαρόνι της Τυρινής δεν έβλεπαν στον ύπνο τους ποιόν θα πάρουν για άνδρα, τότε την Καθαρά Δευτέρα έτρωγαν αλμυροκούλουρα, και δεν έπιναν καθόλου νερό για να πάει ο μέλλον σύζυγός τους στο όνειρό τους, να τους δώσει νερό να ξεδιψάσουν. Έλεγαν:
«Τρώνε την αλμυροκουλούρα για να δούνε ποιόν θα πάρουνε» Το έθιμο αυτό υπάρχει σε πολλές περιοχές.
Αλλού την παραμονή της Καθαρής Δευτέρας οι γυναίκες έβγαζαν βορβούς. Πρόσεχαν ο
πρώτος να είναι ο μεγαλύτερος, που τον τοποθετούσαν με τα φύλλα του το πρωί της Κ.Δ. στην πόρτα του σπιτιού. Το βράδυ τον έβγαζαν στη καλάθα του ψωμιού μέχρι το Πάσχα, για να είναι φτούρια το ψωμί του σπιτιού.
Στην περιοχή μας λάμβαναν χώρα και κάποια δρώμενα. Το κάψιμο του Καρνάβαλου, ο
γάμος και η κηδεία, οι γαϊδουροδρομίες και άλλα παιχνίδια, που τα συνόδευαν
μουντζουρώματα και αλευρώματα κ.α
Το πέταγμα του ¨χαρταετού¨ του αστεριού στα ψηλώματα ήταν ανάμεσα στα έθιμα. Τους
χαρταετούς¨ τους κατασκεύαζαν μόνοι τους με καλάμια και χαρτί. Ήθελε μαστοριά στο ζύγισμα. Αν δεν τα κατάφερνες να τα ζυγιάσεις χαρταετό ψηλά δεν έβλεπες.
Με την Καθαρή Δευτέρα ξεκινούσε η Μεγάλη Σαρακοστή . Οι πρώτες τρεις μέρες επέβαλαν αυστηρή νηστεία. Όχι μόνο δεν έτρωγαν λάδι οι νηστικοί, μόνο νερό έπιναν. Το βράδυ ίσως λίγες σταφίδες να ξεγελάσουν την πείνα τους. Έτσι θεωρούσαν τον εαυτό τους άξιο της θείας Κοινωνίας με την λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, την Τετάρτη που ακολουθούσε. Άξιοι για την θεία Κοινωνία, αλλά και το αντάλλαγμα της σοβαρό. Κι αυτό φόβιζε προπάντων τις γριές. Έτσι δεν μπορούσαν να ευχαριστηθούν την Τυρινή (Τουρνή) με τα καλούδια της. Η κατάσταση αυτή γέννησε την παροιμία: ¨Όσο συλλογάται η γριά το Τρίμερο, μαύρη Τουρνή (Τυρινή) την πάει¨.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΜΑΣ.
Στη Θήβα ξεχωρίζει το έθιμο του «Βλάχικου Γάμου», που τελείται την Καθαρά Δευτέρα.
Στο Γαλαξίδι, το «Αλευρομουντζούρωμα» είναι ένα έθιμο με ρίζες χαμένες στο χρόνο.
Στην Άμφισσα το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει ο «Θρύλος του
Στοιχειού». Από τη συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα και τα σκαλιά του Αϊ Νικόλα, κατεβαίνει το «στοιχειό» και μαζί ακολουθούν εκατοντάδες μεταμφιεσμένοι.
Λέγεται πώς τα «στοιχειά» αποτελούν ψυχές σκοτωμένων ανθρώπων ή ζώων που
τριγυρίζουν στην περιοχή.
Στη Σκύρο, μοναδικό το καρναβάλι, χάρη στα ξεχωριστά δρώμενα με τους ντόπιους
μεταμφιεσμένους σε «Γέρους», «Κορέλες» και «Φράγκους».
Στη Λέσβο το έθιμο των «Κουδουνάτων» τελείται στο χωριό Μεσότοπο του Δήμου Ερεσού, κυρίως από άτομα ηλικίας μεταξύ 15-40 ετών. Οι «Κουδουνάτοι» συμβολίζουν τις ψυχές πεθαμένων, που έχουν το χάρισμα να γονιμοποιούν τη γη.
Στη Ξάνθη η κορύφωση αναμένεται με την μεγάλη καρναβαλική παρέλαση με επίκεντρο το βασιλιά Καρνάβαλο. Με τη δύση του ηλίου θα καεί ο Τζάρος στη γέφυρα του ποταμού Κοσύνθου. Πρόκειται για το γνωστό τοπικό έθιμο, που πραγματοποιείται εν μέσω πυροτεχνημάτων. Στο δήμο Σταυρούπολης γιορτάζεται το έθιμο της «Καμήλας», όπου μία γυναίκα ντυμένη καμήλα τρέχει στα στενά σοκάκια να ξεφύγει από έναν άνδρα ντυμένο Αραβα που την κυνηγάει. Νηστίσιμα, κέφι, χορός και άφθονο κρασί θα συνοδεύσουν το έθιμο.
Στη Νάουσα αναβιώνει και φέτος το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και, πιο συγκεκριμένα, στη λατρεία του θεού Διονύσου.
Στην Κοζάνη οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χρονολογούνται από το 1650 με τη μορφή των«Ρογκατζαρίων», που ήταν οι κωδωνοφόροι σε δυάδες. Πάνω από ψάθινη πανοπλία κρεμούσαν στα στήθη και τις πλάτες τους κουδούνια και κυπριά. Στο πρόσωπο φορούσαν προσωπίδα με μορφή γοργόνας που προκαλούσε τον τρόμο. Αυτές οι εκδηλώσεις γίνονταν τα χαράματα της Πρωτοχρονιάς μέχρι το τέλος της λειτουργίας.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Κοζανίτικης Αποκριάς είναι οι Φανοί -φωτιές που ανάβουν σε γειτονιές της πόλης- και η ενεργή συμμετοχή των κατοίκων που ετοιμάζουν το γλέντι του Φανού, χορεύουν υπό τους ήχους των χάλκινων πνευστών και τραγουδούν τα «Ξιανέντραπα» αλλά και τραγούδια κλέφτικα, της αγάπης και της ξενιτιάς.
Στον Σοχό θα εμφανιστούν οι κουδουνοφόροι στο έθιμο της συγχώρεσης Προσταβάνι.
Στη Ζάκυνθο σε όλη τη διάρκεια της Αποκριάς διοργανώνονται χοροί, παρελάσεις,
μασκαράτες, ενώ θεατρικές ομάδες παίζουν στις πλατείες και τους δρόμους «τις ομιλίες», που είναι αυτοσχέδια κωμικά έργα με κοινωνικές προεκτάσεις, που παίζονται από μεταμφιεσμένους άνδρες. Την Κυριακή της Αποκριάς γίνεται η περιφορά του Καρνάβαλου με τη συνοδεία αρμάτων από όλες τις περιοχές του νησιού. Οι εκδηλώσεις κλείνουν με την πολύ διασκεδαστική «Κηδεία της Μάσκας». Η «Μάσκα» είναι μία αναπαράσταση- παρωδία κηδείας, όπου τη θέση του νεκρού παίρνει ο Καρνάβαλος, ενώ ακολουθούν οι θλιμμένοι συγγενείς με ξεκαρδιστικές εξελίξεις.
Στο Ρέθυμνο, οι Λεράδες, η Αρκούδα, ο Χότζας, ο Τσαγκάρης, το Προξενιό και η Καμήλα
είναι μερικά μόνο από τα δρώμενα που γίνονται στην πόλη κατά την διάρκεια του
Καρναβαλιού. Επίσης πολλά παιχνίδια όπως το Πιπέρι, οι Καρέκλες και της Γριάς ο σωρός
διασκεδάζουν τους επισκέπτες της πόλης.
Στην Έδεσσα, γίνεται στους δρόμους η Λαμπηδηδρομία με τους Ραντιστές και τους
Κουδουνοφόρους, να κάνουν το γύρο της πόλης ξεκινώντας από την πλατεία Ελευθερίας και καταλήγοντας στην πλατεία Τημενιδών. Στην πλατεία 25ης Μαρτίου γίνεται το «έθιμο της Λάμκας». Αυτό ανάγεται σε πολύ παλιά χρόνια αλλά επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς όλη η οικογένεια συγκεντρώνονταν στο σπίτι του παππού ή του προπάππου. Η συγκέντρωση αποτελούσε μία συμβολική οικογενειακή εκδήλωση όπου τα νεότερα μέλη της οικογένειας εξέφραζαν το σεβασμό τους προς τον πρεσβύτερο.
Αντάλλασσαν ευχές ενόψει της Σαρακοστής και ζητούσαν συγχώρεση για τα λάθη τους. Στησυνέχεια ο παππούς έδενε σε ένα καλάμι μία κλωστή από την οποία κρεμούσε ένα αβγό και το κουνούσε. Τα παιδιά της οικογένειας προσπαθούσαν να πιάσουν το αβγό με το στόμα και όποιο παιδί τα κατάφερνε έπαιρνε ένα συμβολικό δώρο ως επιβράβευση.
Στην Πάτρα, οι κεντρικοί δρόμοι και πλατείες σφύζουν από θεατρικές παραστάσεις,
παντομίμα και μουσική. Οι εκδηλώσεις λήγουν με το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου.
Με την Καθαρή Δευτέρα ξεκινούσε η Μεγάλη Σαρακοστή . Οι πρώτες τρεις μέρες επέβαλαν αυστηρή νηστεία. Όχι μόνο δεν έτρωγαν λάδι οι νηστικοί, μόνο νερό έπιναν. Το βράδυ ίσως λίγες σταφίδες να ξεγελάσουν την πείνα τους. Έτσι θεωρούσαν τον εαυτό τους άξιο της θείας Κοινωνίας με την λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, την Τετάρτη που ακολουθούσε. Άξιοι για την θεία Κοινωνία, αλλά και το αντάλλαγμα της σοβαρό. Κι αυτό φόβιζε προπάντων τις γριές. Έτσι δεν μπορούσαν να ευχαριστηθούν την Τυρινή (Τουρνή) με τα καλούδια της. Η κατάσταση αυτή γέννησε την παροιμία: ¨Όσο συλλογάται η γριά το Τρίμερο, μαύρη Τουρνή (Τυρινή) την πάει¨.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΜΑΣ.
Στη Θήβα ξεχωρίζει το έθιμο του «Βλάχικου Γάμου», που τελείται την Καθαρά Δευτέρα.
Στο Γαλαξίδι, το «Αλευρομουντζούρωμα» είναι ένα έθιμο με ρίζες χαμένες στο χρόνο.
Στην Άμφισσα το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει ο «Θρύλος του
Στοιχειού». Από τη συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα και τα σκαλιά του Αϊ Νικόλα, κατεβαίνει το «στοιχειό» και μαζί ακολουθούν εκατοντάδες μεταμφιεσμένοι.
Λέγεται πώς τα «στοιχειά» αποτελούν ψυχές σκοτωμένων ανθρώπων ή ζώων που
τριγυρίζουν στην περιοχή.
Στη Σκύρο, μοναδικό το καρναβάλι, χάρη στα ξεχωριστά δρώμενα με τους ντόπιους
μεταμφιεσμένους σε «Γέρους», «Κορέλες» και «Φράγκους».
Στη Λέσβο το έθιμο των «Κουδουνάτων» τελείται στο χωριό Μεσότοπο του Δήμου Ερεσού, κυρίως από άτομα ηλικίας μεταξύ 15-40 ετών. Οι «Κουδουνάτοι» συμβολίζουν τις ψυχές πεθαμένων, που έχουν το χάρισμα να γονιμοποιούν τη γη.
Στη Ξάνθη η κορύφωση αναμένεται με την μεγάλη καρναβαλική παρέλαση με επίκεντρο το βασιλιά Καρνάβαλο. Με τη δύση του ηλίου θα καεί ο Τζάρος στη γέφυρα του ποταμού Κοσύνθου. Πρόκειται για το γνωστό τοπικό έθιμο, που πραγματοποιείται εν μέσω πυροτεχνημάτων. Στο δήμο Σταυρούπολης γιορτάζεται το έθιμο της «Καμήλας», όπου μία γυναίκα ντυμένη καμήλα τρέχει στα στενά σοκάκια να ξεφύγει από έναν άνδρα ντυμένο Αραβα που την κυνηγάει. Νηστίσιμα, κέφι, χορός και άφθονο κρασί θα συνοδεύσουν το έθιμο.
Στη Νάουσα αναβιώνει και φέτος το έθιμο «Γενίτσαροι και Μπούλες», που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και, πιο συγκεκριμένα, στη λατρεία του θεού Διονύσου.
Στην Κοζάνη οι καρναβαλικές εκδηλώσεις χρονολογούνται από το 1650 με τη μορφή των«Ρογκατζαρίων», που ήταν οι κωδωνοφόροι σε δυάδες. Πάνω από ψάθινη πανοπλία κρεμούσαν στα στήθη και τις πλάτες τους κουδούνια και κυπριά. Στο πρόσωπο φορούσαν προσωπίδα με μορφή γοργόνας που προκαλούσε τον τρόμο. Αυτές οι εκδηλώσεις γίνονταν τα χαράματα της Πρωτοχρονιάς μέχρι το τέλος της λειτουργίας.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Κοζανίτικης Αποκριάς είναι οι Φανοί -φωτιές που ανάβουν σε γειτονιές της πόλης- και η ενεργή συμμετοχή των κατοίκων που ετοιμάζουν το γλέντι του Φανού, χορεύουν υπό τους ήχους των χάλκινων πνευστών και τραγουδούν τα «Ξιανέντραπα» αλλά και τραγούδια κλέφτικα, της αγάπης και της ξενιτιάς.
Στον Σοχό θα εμφανιστούν οι κουδουνοφόροι στο έθιμο της συγχώρεσης Προσταβάνι.
Στη Ζάκυνθο σε όλη τη διάρκεια της Αποκριάς διοργανώνονται χοροί, παρελάσεις,
μασκαράτες, ενώ θεατρικές ομάδες παίζουν στις πλατείες και τους δρόμους «τις ομιλίες», που είναι αυτοσχέδια κωμικά έργα με κοινωνικές προεκτάσεις, που παίζονται από μεταμφιεσμένους άνδρες. Την Κυριακή της Αποκριάς γίνεται η περιφορά του Καρνάβαλου με τη συνοδεία αρμάτων από όλες τις περιοχές του νησιού. Οι εκδηλώσεις κλείνουν με την πολύ διασκεδαστική «Κηδεία της Μάσκας». Η «Μάσκα» είναι μία αναπαράσταση- παρωδία κηδείας, όπου τη θέση του νεκρού παίρνει ο Καρνάβαλος, ενώ ακολουθούν οι θλιμμένοι συγγενείς με ξεκαρδιστικές εξελίξεις.
Στο Ρέθυμνο, οι Λεράδες, η Αρκούδα, ο Χότζας, ο Τσαγκάρης, το Προξενιό και η Καμήλα
είναι μερικά μόνο από τα δρώμενα που γίνονται στην πόλη κατά την διάρκεια του
Καρναβαλιού. Επίσης πολλά παιχνίδια όπως το Πιπέρι, οι Καρέκλες και της Γριάς ο σωρός
διασκεδάζουν τους επισκέπτες της πόλης.
Στην Έδεσσα, γίνεται στους δρόμους η Λαμπηδηδρομία με τους Ραντιστές και τους
Κουδουνοφόρους, να κάνουν το γύρο της πόλης ξεκινώντας από την πλατεία Ελευθερίας και καταλήγοντας στην πλατεία Τημενιδών. Στην πλατεία 25ης Μαρτίου γίνεται το «έθιμο της Λάμκας». Αυτό ανάγεται σε πολύ παλιά χρόνια αλλά επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς όλη η οικογένεια συγκεντρώνονταν στο σπίτι του παππού ή του προπάππου. Η συγκέντρωση αποτελούσε μία συμβολική οικογενειακή εκδήλωση όπου τα νεότερα μέλη της οικογένειας εξέφραζαν το σεβασμό τους προς τον πρεσβύτερο.
Αντάλλασσαν ευχές ενόψει της Σαρακοστής και ζητούσαν συγχώρεση για τα λάθη τους. Στησυνέχεια ο παππούς έδενε σε ένα καλάμι μία κλωστή από την οποία κρεμούσε ένα αβγό και το κουνούσε. Τα παιδιά της οικογένειας προσπαθούσαν να πιάσουν το αβγό με το στόμα και όποιο παιδί τα κατάφερνε έπαιρνε ένα συμβολικό δώρο ως επιβράβευση.
Στην Πάτρα, οι κεντρικοί δρόμοι και πλατείες σφύζουν από θεατρικές παραστάσεις,
παντομίμα και μουσική. Οι εκδηλώσεις λήγουν με το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου